Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία
dromostherapeia.gr
02.09.2011
Τι είναι η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία;
Υπάρχουν ποικίλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Η ψυχανάλυση είναι η πρώτη μορφή θεραπείας διαμέσου του λόγου των σύγχρονων κοινωνιών, δηλαδή, είναι η πρώτη θεραπεία που βασίζεται στη λεκτική επικοινωνία μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου και η οποία διαμορφώθηκε και εγκαθιδρύθηκε από τον Φρόιντ. Μετά την «επανάσταση» της ψυχανάλυσης, οι ψυχοθεραπείες άρχισαν να εξελίσσονται, να διαφοροποιούνται και να πραγματοποιούνται μελέτες αποτελεσματικότητας γύρω από συγκεκριμένα προβλήματα ψυχικής υγείας. Η αισιοδοξία που έφερε η ψυχανάλυση για τη θεραπεία των ψυχικών προβλημάτων οδήγησε στην ανάδυση διάφορων μορφών ψυχοθεραπείας όπως η γνωσιακή, η συμπεριφοριστική, η υπαρξιακή, η ανθρωπιστική και η βραχεία ψυχοθεραπεία.
Η γνωσιακή συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία είναι μία ψυχοθεραπευτική παρέμβαση η οποία βασίζεται στην Ψυχολογία της Μάθησης και τη Γνωστική Ψυχολογία. Είναι μία σύζευξη της συμπεριφοριστικής θεραπείας και της γνωσιακής θεραπείας που υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά καθορίζεται από τα συναισθήματα και αυτά με τη σειρά τους καθορίζονται από την αντίληψη που έχουμε για το περιβάλλον, τους άλλους και την ικανότητά μας να διαχειριστούμε την εκάστοτε πρόκληση. Αυτά τα τρία στοιχεία σύμφωνα με τη γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση. Βασικός στόχος της γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας είναι να εντοπιστεί ο τρόπος που το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο αλλά και τον τρόπο που αυτές οι πεποιθήσεις επιδρούν στη συμπεριφορά του. Μέσω αυτής της θεραπευτικής διαδικασίας το άτομο μπορεί να τροποποιήσει δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψης, και συνεπώς να νιώσει καλύτερα και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής του.
Πώς λειτουργεί;
Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μία βραχύχρονη θεραπεία η οποία λειτουργεί δομημένα, με συγκεκριμένους θεραπευτικούς στόχους και εστιάζει στο παρόν. Μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε σε ατομική είτε σε ομαδική βάση (ομάδα ή οικογένεια). Τα τελευταία χρόνια στο εξωτερικό εφαρμόζεται και ηλεκτρονικά μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων, των οποίων η αποτελεσματικότητα διερευνάται ακόμα. Συνήθως οι συνεδρίες είναι ωριαίες και πραγματοποιούνται σε εβδομαδιαία ή δεκαπενθήμερη βάση, ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου. Κατά τις πρώτες συνεδρίες πραγματοποιείται η λήψη ιστορικού και συνεργατικά ο θεραπευτής και θεραπευόμενος συμφωνούν σε ένα θεραπευτικό πλάνο και τους θεραπευτικούς στόχους. Στη συνέχεια ιεραρχούνται οι στόχοι και η ψυχοθεραπεία εστιάζει σε κάθε πρόβλημα ξεχωριστά. Κατά τη διαδικασία αυτή, θεραπευόμενος και θεραπευτής διερευνούν τα μοτίβα των σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών που αφορούν το εκάστοτε πρόβλημα και αναζητούν τους εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης του προβλήματων και την αντικατάσταση των δυσλειτουργικών τρόπων σκέψης. Συχνά, χρειάζεται ο θεραπευόμενος να αναλαμβάνει δουλειά για το σπίτι. Αυτό σημαίνει ότι είναι καλό να καταγράφει μέσα στην εβδομάδα τα συναισθήματα και τις σκέψεις του που σχετίζονται με το πρόβλημα όπως και να «εξασκεί» κάποιες δεξιότητες που μαθαίνει κατά τη ψυχοθεραπεία. Σε κάθε συνεδρία γίνεται μία ανασκόπηση της εβδομάδας που προηγήθηκε και της προόδου ή μη προόδου σε σχέση με το εκάστοτε πρόβλημα.
Πόσο διαρκεί;
Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία μπορεί να διαρκέσει από λίγες εβδομάδες ως και αρκετούς μήνες. Η διάρκεια της ψυχοθεραπεία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η συχνότητα των συνεδριών, η βαρύτητα του προβλήματος ή των προβλημάτων, ο ρυθμός που επιθυμεί ο ίδιος ο θεραπευόμενος να προχωρήσει. Η θεραπεία λήγει όταν συνεργατικά θεραπευτής και θεραπευόμενος αποφασίσουν ότι έχουν επιτευχθεί οι θεραπευτικοί στόχοι και τότε ο θεραπευόμενος, συνεχίζει να εξασκεί τις νέες δεξιότητες που έμαθε και μετά τη λήξη της θεραπείας. Είναι σημαντικό ο θεραπευόμενος να συνεχίσει τη προσπάθεια και μετά τη λήξη της θεραπείας ώστε να προληφθεί η υποτροπή. Ακόμα όμως και σε περίπτωση που κάποια προβλήματα επιστρέψουν είναι καλό έγκαιρα να κάνει μία αναμνηστική συνεδρία ώστε να προληφθεί η υποτροπή.
Πόσο αποτελεσματική είναι;
Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι από τις πλέον εμπειρικά τεκμηριωμένες μορφές ψυχοθεραπείας. Φαίνεται να υπερέχει σε αποτελεσματικότητα από τις άλλες μορφές θεραπείας ακόμα και από τη φαρμακοθεραπεία σε ένα μεγάλο εύρος προβλημάτων όπως οι αγχώδεις διαταραχές, οι διαταραχές διάθεσης και ιδιαίτερα για την κατάθλιψη. Σε ορισμένες περιπτώσεις η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία φαίνεται να είναι πολύ αποτελεσματική. Συγκεκριμένα η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στα εξής προβλήματα:
- Κρίσεις πανικού
- Διαταραχές διατροφής
- Βουλιμία
- Διαταραχή υπερφαγίας
- Ψυχογενή ανορεξία
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
- Φοβίες
- Μετατραυματική Διαταραχή ʼγχους
- Διαχείριση θυμού και παρορμητικών συμπεριφορών
- Ψυχοσωματικά προβλήματα όπως χρόνιος πόνος
- Προβλήματα σχέσεων
- Προβλήματα ύπνου
- Διαταραχή υπερκινητικότητας και Διάσπασης Προσοχής
- Διαταραχές απέκκρισης (διαταραχή εγκόπρισης και ενούρησης)
Ποιος μπορεί να κάνει γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία;
Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μία αρκετά προσιτή και απλή μορφή θεραπείας και για αυτό δεν υπάρχουν αντενδείξεις. Αυτό σημαίνει ότι απευθύνεται τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά ή ακόμα και υπερήλικες. Η θεραπεία μπορεί να προσαρμοστεί στις ιδιαίτερες ανάγκες και δυνατότητες κάθε θεραπευόμενου. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάνει για όλους και για όλα τα προβλήματα. Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική εφόσον ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος δεσμευθεί στη θεραπεία με συνέπεια και υπευθυνότητα.